អភិបាលកិច្ចសម្រាប់ធនធានធម្មជាតិ

ចំណេះដឺងបែបប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចអាចជួយដោះស្រាយនូវបញ្ហាមួយចំនួន Franklin’s ill-fated Arctic expedition © WikiCommons

អភិបាលកិច្ចគឺជាកិច្ចការងារគ្រប់គ្រងសង្គមមនុស្សដោយភាពស្មើគ្នា។ វាមិនមែនគ្រាន់តែជាការងាររបស់រដ្ឋាភិបាលពីលើមកក្រោមនោះទេ។ លើកលែងតែនៅក្នុងរបបផ្តាច់ការ អភិបាលកិច្ច ត្រូវមានការយល់ព្រមពីប្រជាជន ដែលនិងត្រូវបានជូនដំណឹង ប្រកបដោយចំណេះដឹង លើវិទ្យាសាស្ត្រ និងបទពុសោធន៍។ ‘Traditional Knowledge’ ចំណេះដឹងបែបប្រពៃណី អភិវឌ្ឍតាមរយៈការអង្កេតយ៉ាងយូរនៃធម្មជាតិនឹងក្លាយជាការលើកទឹកចិត្តដល់ការអនុវត្តអភិបាលកិច្ចដោយប្រជាជនក្នុងការគ្រប់គ្រងតំបន់។ ចំណេះដឹងផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺពិបាកនិងកែសម្រួល ឬចម្លងឡើងវិញ ហេតុដូច្នេះហើយវាជាធនធានដ៍មានតម្លៃបំផុត។ ‘Modern Science’ បច្ចេកវិទ្យាទំនើបវិ 'ដែលធ្វការប្រៀបធៀបនៃការសង្កេតនៅទូទាំងតំបន់និងការធ្វើពិសោធន៍អាចទទួលបានភស្តុតាងយ៉ាងឆាប់រហ័សនិងបង្ហាញពីសារៈសំខាន់នៅក្នុងពេលផ្លាស់ប្តូរ។

សត្វស្លាបសមុទ្រអាចងាយរងគ្រោះជិតផុតពូជតាមរយៈការបំពុលបរិស្ថាន ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការនេសាទលើសលុប និងដោយសារការដាក់អន្ទាក់ © Marina Rosales Benites de Franco

អង្គការសហភាពអន្តរជាតិដើម្បីអភិរក្សធម្មជាតិ(IUCN) មានការទទួលយជាសកលសម្រាប់កំណត់ប្រភេទសត្វ ដោយផ្អែកកការជំរឿន កំណើន ទំហំ និងអត្រានៃការធ្លាក់ចុះ។ ប្រសិនបើមិនមានទិន្នន័យជំរឿនបញ្ជាក់នៃអត្រាធ្លាក់ចុះ ដោយផ្អែកលើទិន្នន័យច្បាស់លាស់របស់ប្រភេទសត្វមួយប្រភេទ គឺ “ការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង‘Least Concern’” រីឯសត្វពេញវ័យមាការកើនឡើង និងវិវត្តយ៉ាងលឿនធៀបទៅនឹងអាយុកាលរបស់វា (ជាធម្មតាក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍សម្រាប់សត្វស្លាប) គឺ“ ជិតផុតពូជ” ។ ប្រសិនបើវិធីសាស្រ្តអាចត្រូវបានរកឃើញដើម្បីបញ្ជៀសការធ្លាក់ចុះ និងធ្វើឱ្យមានការកើនឡើងនូវសត្វគ្រប់ប្រភេទ ម្យ៉ាងទៀតប្រភេទសត្វធំៗអាចកើនឡើងទ្វេដងយ៉ាងឆាប់រហ័ស។ វិធីសាស្រ្តពីរត្រូវបានរកឃើញដោយអាជ្ញាធរដើម្បីបញ្ច្រាសការថយចុះនៃចំនួនសត្វ៖ ការផាកពិន័យអ្នកប្រព្រឹត្តខុស និងផ្តល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តដល់អ្នកចូលរួមការពារ។

ការការពារ និងការផាកពិន័យ ឬក៍ការដាក់ទណ្ឌកម្ម

ការពិនិត្យឌីអិនអេ (DNA) ដំបូងត្រូវ ការឈាម ប៉ុន្តែឥឡូវនេះត្រូវការសំណាកតូចៗ © Anatrack Ltd

អង្គការសហភាពអន្តរជាតិដើម្បីអភិរក្សធម្មជាតិ(IUCN) ក៏បានដាក់ចំណាត់ថ្នាក់ប្រភេទនៃតំបន់ការពារដែលមានលក្ខណៈខុសប្លែកពីដីដែលមនុស្សធ្វើសកម្មភាព ភាគច្រើនទទួលបានការអនុញ្ញាតទៅតំបន់តែត្រូវបានរឹតត្បិត។ ការការពារនៃប្រភេទសត្វក៏មានភាពខុសប្លែកគ្នាខ្លាំង បានអនុវត្តក្នុងកំឡុងបង្កាត់ពូជដើម្បីហាមឃាត់មិនឱ្យមានការសម្លាប់សត្វជាដាច់ខាត ផលប្រយោជន៍“ សិទ្ធិសត្វ” ថែមទាំងមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការរក្សាសត្វណាមួយឡើយ។ ច្បាប់ការពារទទួលបានជោគជ័យប្រសិនបើមានការគាំទ្រជាសាធារណៈហើយការរំលោភបំពានត្រូវបានរកឃើញយ៉ាងងាយស្រួល ឧទាហរណ៍ជាមួយភស្តុតាងឌីអិនអេ (DNA)។ ការការពារមានប្រសិទ្ធភាពទាប ប្រសិនបើសត្វទាំងនោះមិនបង្កការខូចខាតច្រើនដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាននោះទេ ជាពិសេសការខូចខាតត្រូវបានលាក់បាំង។ ការរឹតត្បិតនិងការដាក់ទណ្ឌកម្មដែលមិនរារាំងជនល្មើសប្រសិនបើហានិភ័យនៃការរកឃើញមានកម្រិតទាបអាចធ្វើឱ្យសហគមន៍មូលដ្ឋានឃ្លាតឆ្ងាយ។

ការផ្តល់រង្វាន់លើកទឹកចិត្តនិងការស្តារឡើងវិញ

វិញ្ញាបនប័ត្របញ្ជាក់រុក្ខជាតិដោយ FairWild initiative © Traditional Medicinals Inc

កន្លែងដែលសត្វបង្កបញ្ហា អនុញ្ញាតឱ្យមានការគាំទ្រពីប្រជាជនក្នុងតំបន់ក្នុងការគ្រប់គ្រង។ ការថែរក្សានិងស្តារប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីត្រូវការចូលរួមពីសហគមន៍មូលដ្ឋាន។ ច្បាប់មិនអាចបង្ខំនរណាម្នាក់ចូលរួម ឬក៍ធ្វើការរឹតត្បិតលើការគ្រប់គ្រងនេះដែរ។ ប្រសិនបើប្រភេទសត្វព្រៃមានតម្លៃហើយអាចប្រើបានប្រកបដោយនិរន្តរភាពដើម្បីបំពេញតម្រូវការនិងសេចក្តីប្រាថ្នារបស់មនុស្សជំនាន់ក្រោយនិងអនាគតសហគមន៍ នឹងអភិរក្សពួកវាលុះត្រាតែមានរបងនិងការពារកសិកម្មមានតំលៃសមរម្យ។ សម្រាប់ការអភិរក្សប្រភេទសត្វដែលមានបញ្ហា វាផ្តល់ផលល្អជាងការបង្ខិតបង្ខំ។ ការទទួលបានសាច់និងការលក់សិទ្ធិបរបាញ់មានតម្លៃអាចជារង្វាន់ដ៏ខ្លាំងក្លាដូចជាការមើលសត្វព្រៃនៅកន្លែងទេសចរណ៍អាចផ្តល់តម្លៃក្នុងស្រុកដោយមិនធ្វើឱ្យខូចប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី។ រង្វាន់ផ្សេងទៀតសម្រាប់ការអភិរក្សគឺជាការទូទាត់របស់រដ្ឋសម្រាប់ការធ្វើជាអ្នកគ្រប់គ្រងនិងរង្វាន់សម្រាប់ការអនុវត្តល្អបំផុត។ វាក៏ល្អដែរដែលប្រើផលិតផលធម្មជាតិដែលមានវិញ្ញាបនបត្របង្ហាញថាការប្រើប្រាស់របស់វាមាននិរន្តរភាព។ កិច្ចព្រមព្រៀងអន្តរជាតិដ៏សំខាន់ចុងក្រោយបំផុតសម្រាប់ការអភិរក្សធម្មជាតិអនុសញ្ញាស្តីពីជីវៈចម្រុះជីវសាស្រ្តបានលើកឡើងអំពីការប្រើប្រាស់ប្រកបដោយនិរន្តរភាពជាង ៥ ដងនៃការការពារ។

ការសម្របខ្លួននៃអភិបាលកិច្ច

អភិបាលកិច្ចល្អគួរតែសម្របខ្លួនទៅនឹងការផ្លាស់ប្តូរតាមកាលៈទេសៈនិងភស្តុតាងជាក់ស្តែង។ ឧទាហរ៖ ប្រភេទសត្វដែលសំបូរគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ប្រើប្រាស់ប្រកបដោយនិរន្តរភាពអាចក្លាយជាកម្រនិងត្រូវការការពារប៉ុន្តែ លុះត្រាតែភាពសំបូររបស់វាត្រូវបានស្តារឡើងវិញដូច្នេះការត្រឡប់ទៅរកអត្ថប្រយោជន៍ពីការប្រើប្រាស់ប្រកបដោយនិរន្តរភាពអាចជម្រុញការអភិរក្សប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីរបស់វាម្តងទៀត។ ប្រជាជននៅកន្លែងផ្សេងទៀតអាចប្រឆាំងនឹងការប្រើប្រាស់ជាថ្មីប្រសិនបើប្រភេទសត្វនេះបានក្លាយជានិមិត្តសញ្ញាសម្រាប់ការការពារ ឬទេសចរណ៍ ឬប្រាក់ត្រូវបានធ្វើឡើងដោយបំពេញតម្រូវការតាមរយៈការចិញ្ចឹមក្នុងស្រុក។ អាចមានការទាមទារឱ្យមានការរឹតត្បិត និងការត្រួតពិនិត្យលំអិតដែលប្រជាជនក្នុងតំបន់មិនអាចធ្វើបានដោយគ្មានជំនួយ។ យ៉ាងណាក៏ដោយអ្នកដែលស្រលាញ់និងគ្រប់គ្រងដីដែលពួកគេរស់នៅជាទូទៅមានសមត្ថភាពជាក់ស្តែងក្នុងការអភិរក្សធម្មជាតិរបស់ពួកគេប្រសិនបើត្រូវបានណែនាំយ៉ាងយកចិត្តទុកដាក់ជាងអ្នកដែលចង់ការពារសត្វព្រៃរបស់អ្នកដទៃ។ បន្ទាប់មកអភិបាលកិច្ចល្អពាក់ព័ន្ធនឹងការបង្កើតច្បាប់ដែលអាចលើកកម្ពស់ការអភិរក្សតាមរយៈការអនុវត្តល្អបំផុតនិងជួយឱ្យប្រជាជនក្នុងតំបន់ទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ជាថ្មីម្តងទៀតប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ ក្រុមប្រឹក្សាអ៊ឺរ៉ុបបានអនុម័តធម្មនុញ្ញដែលស្នើគោលការណ៍ទាំងនេះ អនុសញ្ញាស្តីពីការអភិរក្សប្រភេទអន្តោប្រវេសន៍បានធ្វើការដើម្បីអនុវត្តពួកវានៅក្នុងកម្មវិធីរ៉ាបទ័រ Raptors MoU របស់ខ្លួន។